Làm mẹ khi chưa trưởng thành: Thách thức mang thai ở tuổi vị thành niên

Báo cáo tình trạng dân số thế giới năm 2013, với chủ đề: Làm mẹ khi chưa trưởng thành: Thách thức mang thai ở tuổi vị thành niên. Theo Quỹ Dân số LHQ đây là một vấn đề lớn trên phạm vi toàn cầu, đặc biệt là ở các quốc gia đang phát triển, nơi mà hàng năm có 7,3 triệu em gái sinh con trước khi tròn 18 tuổi.

Theo báo cáo, trong số 7,3 triệu ca sinh này thì khoảng 2 triệu ca là các bà mẹ dưới 14 tuổi. Các bà mẹ chưa trưởng thành này sẽ phải gánh chịu những hậu quả nghiêm trọng và kéo dài về mặt sức khỏe và xã hội do việc mang thai sớm. Báo cáo “Làm mẹ khi chưa trưởng thành: Thách thức mang thai ở tuổi vị thành niên” đặt trọng tâm vào các em gái tuổi vị thành niên, những người phải chịu rủi ro kép là chết mẹ và rò âm đạo khi cơ thể các em còn chưa sẵn sàng cho việc mang thai. 

Báo cáo đưa ra một cách nhìn nhận mới về mang thai ở tuổi vị thành niên. Báo cáo không chỉ nhìn nhận những hành vi của trẻ em gái dẫn tới việc mang thai sớm, mà còn nhấn mạnh vai trò và hành động của gia đình, cộng đồng và chính quyền. 

Theo tiến sỹ Babatunde Osotimehin, Giám đốc điều hành UNFPA: “Xã hội thường chỉ biết đổ lỗi cho các em gái khi các em mang thai. Nhưng thực tế, mang thai ở tuổi vị thành niên thường không phải là do các em mong muốn có thai, mà do các em không có sự lựa chọn nào khác và xảy ra trong những hoàn cảnh ngoài tầm kiểm soát của các em. Điều này chính là hệ quả của việc các em không được tiếp cận hoặc ít được tiếp cận đến giáo dục, việc làm, thông tin và chăm sóc sức khỏe có chất lượng.”

Theo báo cáo, mang thai ở tuổi vị thành niên gây thiệt hại tới sức khỏe, giáo dục và quyền của trẻ em gái. Mang thai ở tuổi vị thành niên cũng làm cho các em gái không nhận thức được những nguy cơ tiềm tàng và ảnh hưởng bất lợi tới đứa trẻ được sinh ra. Không chỉ các bà mẹ và em bé phải gánh chịu hậu quả của vấn đề mang thai ở tuổi vị thành niên. Vấn đề này còn tạo ra những ảnh hưởng nặng nề tới nền kinh tế của cộng đồng và quốc gia, với những thiệt hại về sản xuất kinh tế khi các bà mẹ ở tuổi vị thành niên phải bỏ học và thôi việc để sinh con. 

Ở Việt Nam, số liệu quốc gia về nhu cầu chưa được đáp ứng các phương tiện tránh thai trong nhóm đối tượng từ 15-19 tuổi chiếm tới 35,4 phần trăm và nhóm đối tượng từ 20-24 tuổi cũng chiếm tới 34,6 phần trăm. Năm 2011, tỷ lệ có con trong nhóm dân số vị thành niên là 46 trên 1.000. Tỷ lệ này cao hơn ở các nhóm dân số có trình độ học vấn thấp, mức sống thấp, các nhóm dân tộc thiểu số, các nhóm dân cư sinh sống tại các khu vực trung du và miền núi phía Bắc và các khu vực nông thôn.

Mặc dù Việt Nam đã thu được những tiến bộ đáng kể về giảm tỷ lệ chết mẹ và tăng cường tiếp cận chăm sóc sức khỏe sinh sản và kế hoạch hóa gia đình trong những thập kỷ qua, nhưng vẫn còn hơn một phần ba thanh niên Việt Nam thiếu tiếp cận các phương tiện tránh thai mà họ cần. Điều này dẫn tới tỷ lệ mang thai ngoài ý muốn và phá thai không an toàn vẫn còn cao trong nhóm phụ nữ trẻ, đặc biệt trong số những người chưa kết hôn.

Hơn 300 thanh thiếu niên Việt Nam đã có mặt ở Hà Nội để tham dự Lễ công bố báo cáo tình trạng Dân số Thế giới 2013. Bên cạnh các hoạt động tương tác giữa các nhóm thanh thiếu niên, các em còn thảo luận về những khó khăn và thách thức trong việc tiếp cận thông tin và dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản và tình dục. Em Nguyễn Thị Lý, 22 tuổi, một nữ thanh niên đến từ tỉnh Hòa Bình chia sẻ "Nếu chúng em được trang bị thông tin và được tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản một cách đầy đủ, chính xác và thân thiện thì chúng em sẽ có kiến thức và hiểu biết tốt hơn về tình dục an toàn và giúp chúng em biết tự bảo vệ để tránh có thai ngoài ý muốn".

UNFPA thúc đẩy một phương pháp tiếp cận toàn diện nhằm giải quyết thách thức của mang thai ở tuổi vị thành niên, đó là không phải chỉ chú trọng vào thay đổi hành vi của trẻ em gái mà trên hết là cần phải thay đổi thái độ và hành động của cộng động và xã hội nơi trẻ em gái sinh sống. 

Ông Arthur Erken, trưởng đại diện UNFPA tại Việt Nam tại lễ công bố báo cáo tại Hà Nội: “Chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên duy nhất. Việt Nam đã bước vào giai đoạn dân số vàng, có thể gặt hái những lợi ích về mặt nhân khẩu học với một phần ba dân số trẻ, đạt tỷ lệ dân số trẻ cao nhất trong lịch sử của đất nước. Đầu tư vào sức khỏe thanh niên và vị thành niên sẽ đặt một nền tảng vững chắc cho giai đoạn chuyển đổi của họ sang tuổi trưởng thành và sẽ góp phần vào tăng trưởng kinh tế-xã hội và phát triển bền vững của Việt Nam". 

Để đảm bảo Việt Nam đạt được mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ số 5 tại tất cả các thôn xã trên địa bàn cả nước vào năm 2015, chúng ta cần phải có nhiều nỗ lực hơn nữa trong việc nâng cao chất lượng dịch vụ sức khỏe tình dục và sinh sản cho các nhóm dân số thiệt thòi nhất. Chúng ta cũng cần phải củng cố kiến thức, kỹ năng và thái độ của những người cung cấp dịch vụ công và tư về chăm sóc sức khỏe tình dục và sinh sản cho nhóm thanh thiếu niên chưa kết hôn.

Nhân dịp công bố báo cáo tại Hà Nội, UNFPA kêu gọi Chính phủ, các đối tác phát triển quốc tế và các cơ quan có liên quan cùng đưa ra những hành động giúp trẻ em gái vị thành niên đưa ra được những lựa chọn có trách nhiệm trong cuộc sống và cung cấp những hỗ trợ cần thiết cho các em khi mà các quyền của các em chưa được thực hiện tốt. Mọi trẻ em gái, không quan niệm em sống ở đâu, hoàn cảnh kinh tế như thế nào đều có quyền được phát triển hết tiềm năng của mình. 

NGỌC TÚ - TTNTW